Harde conclusies in rapport

Een rapportage van Fijbes Consultancy bevestigt wat eigenlijk al enige tijd bekend was: binnen de selectie van het Nederlands vrouwenteam heerste een ongezonde prestatiecultuur waarin mensen zich niet veilig voelden en niet zichzelf waren. Er ontstond, zo staat in het rapport te lezen, ‘een blinde vlek waardoor relationele en emotionele struggles en problemen met mentaal welzijn niet zijn opgemerkt’.

Het zijn harde conclusies die in het rapport van Fijbes naar voren komen, waarbij de KNHB er overigens voor koos niet het hele rapport vrij te geven, maar slechts een samenvatting. Niettemin blijkt ook daaruit dat er veel mis was binnen het Nederlands team. Dat leverde al kort na de jaarwisseling het vertrek van bondscoach Alyson Annan op. Zij werd aangemerkt als degene die het ongezonde prestatieklimaat in de hand had gewerkt.

In het vervolg daarop verzocht de hockeybond het onafhankelijke bureau van Fijbes onderzoek te doen naar de misstanden bij Oranje. De opdracht? In kaart brengen van signalen en ervaringen met de prestatiecultuur, het analyseren daarvan en hierover duiding en toelichting geven. Daaraan gekoppeld moest advies volgen voor verbetering.

Fijbes koos ervoor een zo groot mogelijk aantal betrokken te spreken. Alle vanaf 1 januari 2020 betrokken speelsters en stafleden zijn geïnterviewd, teneinde een zo volledig mogelijk beeld te krijgen. In totaal ging het om liefst 47 personen die hebben deelgenomen.

De conclusies liegen er niet om. Er wordt melding gemaakt van onder andere ’een prestatiecultuur waarbinnen onprettige, kwetsende en dubbelzinnige interacties worden ervaren in relatie tot de bondscoach, en in mindere mate tussen speelsters en stafleden’. 

De cultuureigenschappen hebben volgens Fijbes geleid tot ‘een blinde vlek waardoor relationele en emotionele struggles en problemen met mentaal welzijn niet zijn opgemerkt’ en ’een situatie waarin een aanzienlijk deel van de speelsters – maar ook enkele stafleden – (grote) druk, onzekerheid en angsten hebben ervaren’.

Succesvol

Natuurlijk wordt niet uit het oog verloren dat de aanpak ook leidde tot het verwezenlijken van de sportieve doelen. Oranje was onder Annan ongekend succesvol en veroverde maar liefst negen titels op rij. Een reeks die nog steeds voortduurt, en niet eerder werd vertoond in het vrouwenhockey. Maar de prijs was hoog. Er ontstond volgens Fijbes ‘aangepast gedrag door cultuurkenmerken, selectiedruk, sportieve ambitie en angst door kwetsende/dubbelzinnige interacties’.

Het bureau komt ook met liefst vijftien aanbevelingen, waarvan de KNHB al te kennen heeft gegeven dat die allemaal zullen worden opgevolgd. Dat begint met een plan van aanpak voor het verbeteringen in de prestatiecultuur, prioriteit geven aan het doorbreken van aangepast gedrag en het verkleinen van de machtsafstand en het vergroten van de cohesie.

Maar er wordt ook gepleit voor het behoud van de sterke kenmerken van de prestatiecultuur. ’Uit de bevindingen wordt duidelijk dat onder meer de winnermentaliteit, hard werken, en hoge eisen stellen eigenschappen zijn die als essentieel worden geduid’, stelt Fijbes.

De KNHB heeft de uitkomsten van het rapport omarmd en stelde in een reactie al bezig te zijn met verbeteringen. ’De KNHB erkent de uitkomsten van het onderzoek volledig, vindt deze onwenselijk, concludeert dat het prestatieklimaat niet veilig genoeg is geweest en betreurt dat’, zo stelt de bond in de officiële reactie.

Welzijnscheck

Al in februari is besloten tot onder andere het ’overgaan tot het invoeren van een periodieke welzijnscheck voor alle spelers, speelsters en stafleden van alle nationale teams inclusief de nationale jeugdteams’. Daarnaast is er ook afscheid genomen van de groep ’potentials’, die Annan in het leven had geroepen als een soort kraamkamer van Oranje. ’Alle trainingen en activiteiten van de potentials groep zijn voorlopig stopgezet. Mocht de KNHB een dergelijke constructie opnieuw in het leven roepen, dan zal de KNHB de voor- en nadelen ervan zorgvuldig afwegen’.

De bond wil zoveel mogelijk verbeteringen al in het traject op weg naar het WK 2022 realiseren, maar beseft dat ook na dat toernooi wellicht nog een deel zal moeten worden bewerkstelligd.