Vernieuwer, Influencer, Schrijver, Commentator, Opleider, Inspirator, Verstoorder, Onruststoker…
Cascais, een mooi historisch Portugees kuststadje zo’n 20 kilometer ten westen van Lissabon, is geen bestemming waar je zomaar komt. De nodige Nederlandse voetballers hebben zich daar in het verleden gevestigd tijdens hun carrière bij een van de twee grote voetbalteams waar Lissabon zo trots op is. De autoracebaan Estoril is ook dichtbij. Daar in gesprek met Bernardo Fernandes krijgen we al snel door dat het hier en nu én de toekomst hem veel bezighouden.
Fernandes zelf is geen doorsnee figuur. Niemand kende zijn naam terwijl hij met zijn onderneming/beweging Self Pass het hockeylandschap flink beïnvloedde. Met het programma ‘Skillers’ dat wekelijks op YouTube de hockeywereld inspireerde met trucs, challenges en samenwerkingen met mondiale hockeytoppers, maakte Self Pass de hockeysport cool en aantrekkelijk voor een groter, jonger publiek. Nooit tevoren was er zoiets in de hockeywereld. Maar Self Pass is er al een jaar niet meer.
Dit is niet gek wanneer we zien met hoeveel verschillende projecten Fernandes zich bezighoudt. Onze eerste vraag is dan ook hoe hij dat allemaal doet en gecombineerd krijgt, Zijn antwoord is typerend voor een bescheiden maar toegewijd hockeydier. “Ik ben gewoon een heel gepassioneerd persoon en vind meerdere dingen leuk, dus doe ik ze allemaal met passie.”
Fernandes met Self-Pass in Argentinië – Archief
Het is een andere passie dan hockey die hem terugbrengt naar ‘zijn’ Cascais. Hij heeft net een poëziebundel over zijn geboortestad uitgebracht en gepresenteerd. Veel tijd heeft Fernandes echter niet om in de Portugese zon te genieten, want hij moet terug naar Duitsland. Daar gaat hij in zijn rol als trainer-coach van zijn team Grossflottbeker THGC Heren 1 beginnen met het zaalseizoen. Fernandes: “Daar heb ik ongelofelijk veel zin in. We zijn vorig jaar gepromoveerd uit de tweede Bundesliga en om trainer-coach te zijn in de beste zaalcompetitie ter wereld is echt een droom die werkelijkheid is geworden.” De Portugees is ook een echte zaal liefhebber en dat is niet gek gezien zijn geschiedenis met de sport. “Toen ik opgroeide was er in mijn stad een gezonde zaalhockeyscene. Geen veld-, maar wel zaalhockey. Een vriend vroeg me een keer om te komen kijken en het was liefde op het eerste gezicht.” Een gravelveld volgde in Cascais en waar vroeger de verhouding in Portugal 65% zaal en 35% veld was, begon het tij te keren. Fernandes ging spelen in Lissabon bij Lisbon Casuals dat een kunstgrasveld deelde met 3 soms, 4 andere clubs.
Fernandes, die altijd wat voelde voor een avontuur, verhuisde later in zijn studententijd naar Valencia om daar als vrijwilliger te werken voor een zeilstichting. Dit combineerde hij met het spelen in de top van de Segunda division (het tweede niveau van Spanje). Het is ook in Valencia waar zijn liefde voor het trainerschap is begonnen: “In Valencia wist ik wel dat ik meer met coachen wilde doen, mijn coach daar was een grote inspiratie. Hij was heel precies en zijn oog voor detail was ongekend, aan hem heb ik heel veel te danken.”
Zijn avontuurlijk bestaan zette zich voort in Noord-Limburg waar hij bij Venlo (VHC) met veel succes de dames en daarna de heren naar een promotie van de 1e klasse naar de oude overgangsklasse (toen 2e niveau van NL) leidde. Zijn passie en toewijding in Venlo beperkte zich niet tot de eerste seniorenteams; hij was ook betrokken bij de jeugd, iets waar hij het belang van toelicht: “Door betrokken te blijven en zichtbaar te zijn, ontmoet je ouders en meer mensen van de club waar je energieën en perspectieven kan delen. Ik ben altijd proactief, en daarmee kom ik meer mensen en interesses tegen.” Tegelijk was Fernandes al cursussen aan het volgen bij de EHF en FIH, waar hij later juist als coach opleider aan de slag ging. “Verbinding krijgen met andere coaches van andere kleine hockeylanden is gewoon heel erg leuk. Hoe gaaf is het om als nietige Portugese, ex-Olympiërs te mogen begeleiden in hun coach opleiding?”
Een blijvend invloed in die periode was Self Pass. Als hockey influencer, en bedenker kon hij veel ideeën en visies laten uitkomen en het was voor hem en zijn partners een leuke ruimte om te experimenteren en iets te doen wat niet eerder kon. Fernandes is trots maar ook realistisch: “Self Pass heeft zoveel deuren geopend en ik ben gezegend om zoveel mensen te hebben ontmoet waarvan sommige zelfs vrienden zijn geworden. Anderzijds worden we allemaal ouder. Kijkers worden ouder. We deden ons ding, maakten onze impact op onze manier. Ik zou graag meerdere partijen iets met impact zien doen met de sport waar ik zo van hou.”
Met een heel goede en gezonde reputatie als trainer-coach, een trending platform en zich profilerend binnen de grootste hockeyorganisaties vertrok Fernandes vol zelfvertrouwen naar België om bij de mannen van HC Victory aan de slag te gaan op het tweede niveau. In Antwerpen dacht hij een energiek hockeymilieu aan te treffen: “België leek van de buitenkant echt alles goed voor elkaar te hebben, maar in werkelijkheid viel het tegen vergeleken met Nederland. Dit geldt in het bijzonder voor het algemene hockeylandschap. Maar ik leerde er heel veel en ben daar in België een stuk gegroeid.”
Fernandes druk met tactische aantekeningen – Archief
In de Noord-Duitse stad Bremen vond Fernandes snel een nieuwe uitdaging in weer een ander Europees land bij het eerste mannenteam van Club Zu Vahr. Via een andere Portugees die daar speelde kwam hij in contact met de vereniging. Club en trainer waren hier altijd heel goed voor elkaar geweest. In deze periode bereikte Fernandes ook een van zijn hockey hoogtepunten: hij fungeerde als bondscoach van het Portugees Nationale zaal team tijdens de European trophy in Turkije in 2019.
Bremen is nooit ver van Hamburg en wanneer Grossflottbeker THGC kwam kijken, voelde het als een natuurlijke progressie naar een groter hockeytoneel. Ook buiten het veld bleek het anders. In deze grote en diverse stad zijn er veel meer buitenlanders en zelfs een mooie verzameling Portugezen, en ook nog hun familieleden en vrienden. Zo gaat het nu eenmaal met Fernandes: altijd passie, altijd zichzelf opnieuw uitvinden voor een nieuw publiek, altijd relevant blijven, altijd creëren. “Ik volg graag mijn passies, ze nemen me vaak op nieuwe avonturen en helpen me in creatieve processen. Soms kan een avontuur met iets creatiefs gecombineerd worden, hoe leuk is dat?”
Zijn enthousiasme is aanstekelijk, maar vergis je niet, achter de mooie glinsterende ogen schuilt ook een ware Portugese ‘vechter’ zoals we herkennen van de vele succesvolle voetbalcoaches. Bij passie hoort ook intensiteit, iets die niet verloren is gegaan aan Fernandes: “Ik voelde me altijd aangetrokken tot rollen met verantwoordelijkheid. Ik vond het niet leuk om de processen van een afstand te volgen. Trainer-coach zijn heeft me heel veel structuur en routine gegeven en dat heeft me veel geholpen in het leven. Een serieus en prestatief sportleven is heel intens, heeft zijn eigen microklimaat en laat zijn sporen achter. Juist ook wanneer er succes is, de adoratie van spelers en aanhang voor winnende coaches, het kan allemaal een beetje nep zijn, een beetje leeg.”
Ons gesprek richt zich verder op de toekomst, en in het bijzonder de toekomst van de hockeysport. Fernandes heeft een sterke mening: “Ik vind dat hockey zich in een soort spagaat bevindt. Gaan we de sport streamen met veel aandacht voor wat hockey brengt of gaan we zorgen dat er meer mensen naar de club komen en daar genieten van het product hockey? Ik mis standaardisatie in de sport als geheel. Het is niet overal hetzelfde. De kalender klopt niet en hockey moet laagdrempeliger, meer open en meer inclusief. Ik vrees dat hockey een beetje zijn relevantie begint te verliezen. Gevestigde, volwassen sporten doen niet wat hockey doet. Hockey is not helping itself. Er zijn ook mooie voorbeelden hoe het wel kan, kijk naar de Duitse zaalhockeycompetitie en hoe dat als mediaproduct is neergezet. Echt top!”
Fernandes is in het verleden via het Self Pass platform vrij uitgesproken geweest over Europees hockey, de Pro League, de ondergeschikte rol van zaalhockey en de introductie van Hockey 5’s. En toch voelt hij zich allesbehalve een criticus. Hij wil juist heel graag wat teruggeven en de sport helpen veranderen om positieve aandacht te krijgen: “Dit is zo’n mooie sport die zo veel te bieden heeft. Ik weet nog dat ik een keer de Portugese cabaretier Rui Sinel Cordes meenam naar een grote wedstrijd in Brasschaat waar Dragons speelde tegen een ander Belgisch topteam en hij was zo onder de indruk. Hij vond het zo snel, zo spectaculair. Ik hoop dat hockey de best versie van zichzelf wordt. En ik hoop dat er minder negativiteit en polarisatie zal zijn, zeker in de media.”
Bij het nationale mannenteam van Kroatië heeft hij al een tijdje een plek gevonden waar hij zijn passie in kwijt kan en tegelijk iets kan teruggeven. “Ik heb gewoon een hele warme relatie met de team en de staf, Hoofdcoach Nikola Hanzek is een goede vriend. De situatie in Kroatië is vergelijkbaar met Portugal, maar met een andere vibe en een andere rol voor mij. Ik geniet ervan.”
Een trotse Bernardo Fernandes – JMLFreitas
De liefde voor zijn land en zijn geboorteplaats is ongelooflijk sterk, iets wat heel erg naar voren kwam tijdens de coronapandemie. “In de coronaperiode had ik de tijd en ruimte om alles wat meer perspectief te geven. Als je voor een lange tijd weg bent van huis speelt nostalgie een grote rol in je levenservaring. Diepe gevoelens komen naar boven. Mijn boek is een daar een resultaat van.”
De omschrijving van het boek liegt er niet om: ‘In het boek Land & Zee: poëzie en fotografie over Cascais neemt de auteur, met zijn passie voor schrijven en Cascais ons mee op een reis die ons in staat stelt dit kustplaatsje te herontdekken. Het is in Cascais dat zijn jeugd en jeugdherinneringen geworteld zijn in een relatie gekenmerkt door nostalgie, waarin hij een glimp geeft van de toekomst.’
Het boek en de omschrijving ervan zijn wellicht een passend metafoor voor de man en zijn drijfveren. Maar deze hockeykameleon heeft het misschien zelf al het best samengevat: “Ik ben gewoon een heel gepassioneerd persoon en vind meerdere dingen leuk dus doe ik ze allemaal met passie.” Eén ding weten we zeker: Bernardo Fernandes blijft letterlijk en figuurlijk altijd in beweging. En voor zijn volgende verschijning… watch this space!
